Tot 1935 was er niets anders dan de zwart-wit foto. Dat jaar werd Kodachrome geïntroduceerd, en tegenwoordig heeft de kleurenfoto de zwart-wit foto ver voorbijgestreefd. Toch blijft de zwart-wit foto een unieke uitstraling hebben. Sterker nog, sommige foto’s komen veel beter tot hun recht zonder kleur. Maar wat zijn eigenlijk de aandachtspunten bij zwart-wit fotografie? Genoeg reden om eens wat dieper te duiken in het fotograferen in monochroomtinten.
Aandachtspunten | Tips & advies | Bewerking
Een troosteloze omgeving wordt alleen maar killer in zwart-wit
Zwart-wit maakt je foto krachtiger en benadrukt vormen
Wat maakt een zwart-wit foto bijzonder? Uiteindelijk is het voor een groot deel persoonlijke smaak – zo roept het bij sommigen nostalgische gevoelens op. Toch kan het ook wel degelijk een anders middelmatige foto redden. Dit komt doordat de vormen en de compositie er anders uitkomen op een zwart-wit foto. De kleuren leiden tenslotte niet af, waardoor er meer aandacht gaat naar de vormen. Ook kunnen de zwart-witte tinten ervoor zorgen dat de sfeer en het gevoel van een foto beter naar voren komt. Denk hierbij aan een gevangenis, die in zwart-wit alleen nog maar killer wordt.
Zoals gezegd komen vormen en structuren beter naar voren in een zwart-wit foto. Hierom zie je vaak dat portret- of naaktfotografie in zwart-wit wordt gedaan. Zo is het schitterend om een markante kop in zwart-wit te portretteren, zodat de karakteristieke eigenschappen van het model er extra uitgelicht worden. In zwart-wit komen de texturen in de huid, zoals rimpels, veel beter naar voren. Normaal gesproken zijn er allerlei kleuren aanwezig in een foto die subtiele texturen verbloemen en de aandacht afleiden. Zo leidt de huidskleur alleen maar af van waar het echt om gaat.
Waar in een kleurenfoto het zachte licht van de ochtend of avond mooi kan zijn, kan je bij een zwart-wit beter zoeken naar hard licht. Dit zorgt namelijk voor hoge contrasten waardoor je foto van het beeldscherm afspat. Of natuurlijk van de muur! Een foto met lage contrasten resulteert in grijstinten in een flets resulteert, waardoor eigenlijk niks echt de aandacht opeist. Dat willen we natuurlijk niet. Waar je normaal misschien tegenlicht zou vermijden, biedt het in zwart-wit juist mogelijkheden vanwege de harde contrasten die het oplevert.
De contrasten in een kleurenfoto zijn belangrijk, maar in een zwart-wit foto is dit van nog veel groter belang. Contrast ontstaat deels door (hard) licht, maar ook kleuren spelen een grote rol. Ook in een zwart-wit foto! Dit komt omdat je camera alle kleuren ziet in grijstinten. Heldere tinten als rood, groen en blauw, maar ook huidskleuren, worden weergegeven als 18%, oftewel neutraal grijs. Pasteltinten zoals geel, beige, babyblauw en lichte huidtinten worden lichtgrijs weergegeven. Aan de andere kant van het spectrum heb je de donkere tinten, die uiteraard ook als donkergrijs op je foto terug komen. Het is belangrijk hierbij stil te staan.
Met de vormen, het licht en het contrast in ogenschouw nemend, is het ook belangrijk om goed te letten op de compositie. Omdat de mogelijkheid om met kleurverschillen dingen van elkaar te onderscheiden wegvalt, vermengen gelijksoortige tinten en onderwerpen zich al snel. Let er daarom goed op dat de onderwerpen goed van elkaar gescheiden zijn. Een goede zwart-wit foto ziet eruit als een schaakbord, waar de zwarte en witte vlakken ook nergens overlappen met elkaar.
Je weet nu waar je op moet letten bij het maken van een zwart-wit foto. Voordat je echt op pad kunt, nog enkele praktische zaken om mee te nemen!
Blijf gewoon in kleur fotograferen – omzetten naar monochroom kan tenslotte altijd nog, andersom niet, mocht je dat toch willen. Daarnaast krijg je door te fotograferen in zwart-wit een standaard omzetting die over het algemeen vrij contrastloos en vlak is. Je verliest alle kleurinformatie door je camera op zwart-wit in te stellen, waardoor je later ook beperkter bent in je bewerkingsmogelijkheden.
Misschien doe je het sowieso al: fotograferen in RAW. Zo niet, dan biedt het hier zeker uitkomst. Het bestand is iets groter, maar dat levert dan ook een hoop extra data op die je later nog kunt tweaken. Als je je camera op RAW instelt, kan je je camera wél instellen op zwart-wit. De kleuren zijn namelijk wel opgeslagen in het bestand. Zo zie je meteen het zwart-wit resultaat, zonder je keuzevrijheid te verliezen.
Het is natuurlijk altijd aan te raden je ISO zo laag mogelijk te houden, maar bij zwart-wit fotografie loont het extra. Een hoge lichtgevoeligheid resulteert in meer ruis in je foto, die vooral zichtbaar zal zijn in de donkere partijen van je foto. Omdat deze delen waarschijnlijk prominent aanwezig zijn in je foto, valt dit ook extra op. Dit kan een anders prachtige foto goed verpesten.
Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar je kunt met kleurfilters mooie resultaten behalen bij zwart-wit fotografie. Alle kleuren die in je beeld overeenkomen met de kleur van het filter worden lichter in je monochrome foto. De tegenovergestelde kleur wordt juist donkerder. Zo creëer je nog meer contrast in je foto. Naast fysieke filters hebben sommige camera’s ook de mogelijkheid om dit effect digitaal na te bootsen.
HDR-foto’s zie je eigenlijk bijna altijd in kleur, maar vanwege het hoge dynamische bereik leent het zich ook uitstekend voor zwart-wit fotografie. Soms kunnen de kleuren in een HDR-foto enigszins overdreven over komen. Is dit niet jouw ding? Probeer hem eens in het zwart-wit. Voor meer informatie kijk je op onze pagina over HDR-fotografie.
Als je je foto geschoten hebt is het een kwestie van finetunen in de nabewerking. Je kunt hiervoor verschillende programma’s gebruiken, bijvoorbeeld Adobe Photoshop, Adobe Lightroom, Corel PaintShop Pro of Capture One Pro. Al deze programma stellen jou in staat een kleurenfoto om te zetten naar zwart-wit, of een al monochrome foto verder te tweaken.
Eerder gaven we al de tip van kleurfilters. Ook dit trucje kan je goed toepassen in jouw favoriete fotobewerkingsprogramma, mits je de kleurinformatie nog in je foto hebt natuurlijk. Zo kan je bijvoorbeeld met een roodfilter een blauwe lucht bijna zwart maken en wolken sterk benadrukken.
Wil je liever individuele delen van de foto handmatig lichter of donkerder maken? Probeer dan eens te stoeien met doordrukken en tegenhouden, een methode die stamt uit de doka. Hierbij worden delen van een foto lichter gemaakt (tegenhouden) en andere delen donkerder (doordrukken). Veel programma’s hebben deze tools standaard in het gereedschapskistje zitten, maar je kunt het door middel van lagen ook handmatig doen.
Uiteraard kan je ook altijd nog meer contrast toevoegen om lichtere delen lichter te maken en donkere delen donkerder. Schuw dit vooral niet bij zwart-wit foto’s, omdat het er echt voor kan zorgen dat je onderwerp uit je foto springt.
Hoewel de kleurenfoto ook al mooi was, leiden de kleuren hier eigenlijk alleen maar af van het onderwerp en het mooie lijnenspel. In de bewerking hebben we gespeeld met tegenhouden en doordrukken. De lucht hebben we donkerder en daarmee contrastrijker gemaakt. De gebouwen daarentegen zijn iets lichter. Zo springen ze er meer uit ten opzichte van de lucht. Tenslotte hebben we het contrast in het algemeen nog iets opgeschroefd.
In onze hulpgids voor fotobewerking gaan we dieper in op de verschillende opties op het gebied van fotobewerking.
Meer lezen
Compositie kan je foto maken of breken. Ontdek onze belangrijkste tips.
Je kunt in JPG fotograferen, maar ook in RAW. Ontdek de verschillen.
Elk objectief heeft een brandpuntsafstand. Maar wat is het precies?
Heb je je wel eens afgevraagd wat die grafiek op je scherm betekent?