Zo leg jij dit prachtige natuurfenomeen vast
Lichtbundels geven een magisch effect aan de lucht en kunnen prachtige sfeerbeelden opleveren. Dit natuurverschijnsel wordt ook wel de Jacobsladder, wolkenstralen, schemerstralen, strooilicht, crepusculaire stralen of zonneharpen genoemd. Wanneer je deze lichtbundels kunt vastleggen, is onder andere afhankelijk van het moment van de dag waarop je fotografeert en de weersomstandigheden op dat ogenblik. In dit artikel leggen we je uit hoe je lichtstralen kunt vastleggen en wat je hiervoor nodig hebt. Wil je lichtbundels vastleggen die worden gemaakt door kunstlicht? Bekijk dan onze eventfotografie pagina.
Wat heb je nodig? | Tips | Meer inspiratie
Om lichtstralen mooi vast te leggen, heb je een paar dingen nodig:
Lichtbundels komen niet iedere dag voor. De zichtbare lichtstralen ontstaan door kleine deeltjes in de lucht die het licht als het ware breken en het hierdoor zichtbaar maken voor het blote oog. Hoe zichtbaarder de zonneharpen zijn voor het blote oog, des te makkelijker deze vast te leggen zijn op beeld. Belangrijk is dat er weinig tot geen wind staat en er in de lucht kleine deeltjes aanwezig zijn. De deeltjes die het licht breken, zijn bijvoorbeeld water, rook en stof. Waterdeeltjes ontstaan veelal bij temperatuurverschillen, waardoor damp, nevel of mist wordt gevormd die de lichtbundels naar de voorgrond brengt. Dit kom je vaak tegen in de ochtenden of avonden. Je kunt de Jacobsladder ook zien na een flinke regenbui wanneer de grond warmer is dan de net gevallen regen en de lichtbundels door de verdamping zichtbaar worden gemaakt.
Juiste moment van de dag
De zon is naast deeltjes in de lucht een ander ingrediënt voor zichtbare lichtstalen. Je komt lichtverstrooiing het meeste tegen wanneer de zon laag staat, zoals in de ochtenden en avonden en dit licht wordt gecombineerd met vocht waardoor je de lichtstralen extra goed ziet. Op dat moment komen de zonneharpen meer van de zijkant, waardoor deze dromerige effecten oproepen. Deze weersomstandigheden kom je het meest in de herfst tegen. Fotografeer je lichtstralen midden op de dag? Dan zullen deze onder een rechtere hoek te zien zijn dan bij een lagere stand van de zon. De tijd van de dag is dus ook bepalend voor de zichtbaarheid.
Bereid je goed voor
Natuurlijk is het lastig om te voorspellen wanneer je crepusculaire stralen tegenkomt, daarom kan het handig zijn het weerbericht in de gaten te houden en een weerapp te gebruiken om op veranderende weersomstandigheden voorbereid te zijn. Bereid je indien mogelijk voor door de locatie waar je foto’s gaat maken te verkennen. Wil je de Jacodsladder bijvoorbeeld in het bos fotograferen? Ga dan allereerst op zoek naar open plekken en bekijk aan welke kant de zon opkomt, zodat je in de ochtend de juiste plaats in kan nemen. Probeer ook te bewegen wanneer je lichtstralen hebt gevonden. Door een stap opzij te zetten, kijk je vanuit een ander perspectief . Dit kan de lichtstralen een nog krachtiger effect geven.
Doorbreking van licht
Tot slot moet er ook iets zijn wat het zonlicht doorbreekt of juist bundelt zodat de lichtstralen zichtbaar worden voor het blote oog, zoals wolken, bladeren of juist rotsformaties. Zo kunnen lichtstralen ook ontstaan wanneer het zonlicht (gedeeltelijk) langs een object heen stroomt. Denk aan bundels licht die door gaten in het bladerdek heen breken of wolken die het zonlicht gedeeltelijk blokkeren en hiermee zonneharpen vormen. Ook kom je lichtverstrooiing tegen, wanneer in stoffige grotten een lichtstraal een donkere ruimte in schijnt.
Foto gemaakt door Jaco Pattikawa | 24mm, f/10, ISO 800, 1/500 sluitertijd
Foto gemaakt door Jaco Pattikawa | 24mm, f/22, ISO 1600, 1/200 sluitertijd
Een lichtstraal is voor het blote oog het beste te zien wanneer deze afsteekt tegen een donkerdere achtergrond. Zoek daarom bij het fotograferen van schemerstralen naar een achtergrond die het beeld diepte geeft, zoals een bomenrand. Breek je liever de regels? Zorg er dan voor dat je de voorgrond als silhouet gebruikt en de achtergrond juist licht is, zoals bij het beeld van de vissers op het water.
Er is niet een specifieke camera die gemaakt is voor het vastleggen van zonneharpen. Wel is belangrijk dat je op een handmatige (Manual) stand kunt werken om je instellingen aan te passen. Je werkt bij het vangen van lichtstralen op beeld namelijk veelal met tegenlicht en dit kan de lichtmeter die in je camera zit verwarren wanneer je een automatische stand gebruikt. Met als resultaat onder- of overbelichte beelden. Denk er wel over na, dat je bij een systeemcamera direct het resultaat van jouw instellingen kunt zien in de zoeker en op het LCD scherm i.v.m. het ontbreken van een spiegel. Bij een DSLR camera zie je het resultaat van jouw belichtingsinstellingen pas wanneer je de foto hebt gemaakt. Beide soorten camera's zijn geschikt voor het fotograferen van lichtstralen. Het is dus aan jou te beslissen wat je het prettigst vindt om mee te werken.
Dynamisch bereik
Het is prettig wanneer jouw camera een groot dynamisch bereik heeft, dan kun je namelijk veel nuances in licht en donker kan vastleggen. Wanneer je strooilicht vastlegt, werk je veelal met grote contrasten. Een full-frame camera heeft een groter dynamisch bereik vanwege de grotere sensor dan een camera met een kleinere APS-C sensor. Is het dynamisch bereik van jouw camera niet groot genoeg om zowel de details in de donkere als lichte delen in één beeld te vangen? Maak dan gebruik van de HDR methode.
Histogram
Aangezien je werkt met uitdagende lichtomstandigheden is het belangrijk dat je samenwerkt met het histogram van jouw camera. Deze grafiek laat namelijk de verdeling van de lichtintensiteit in jouw beeld zien. Van links (de donkere tonen) tot rechts (de lichte tonen). Je herkent onder- en overbelichting in dit histogram aan een volledig lege linker of rechterzijde van het beeld met aan de andere zijde een hoge piek die soms zelfs gedeeltelijk buiten beeld valt. Dan is het belangrijk de belichtingsinstellingen aan te passen. Houd het histogram van je camera daarom goed in de gaten wanneer je lichtstralen fotografeert.
Stops
Aangezien je vaak tegen het licht in staat wanneer je een foto maakt van een lichtbundel, kan de lichtmeter in je camera een andere inschatting maken en hiermee onder- of overbelichten. Dit gebeurt meestal wanneer je in een wat donkere omgeving werkt, zoals een bos. Probeer dan eens één of twee stops te onderbelichten. Hiervoor zul je met de instellingen van je camera moeten spelen. Je kunt in zo’n geval ook met exposure bracketing (HDR fotografie) gaan werken.
Spotmeting
Je kunt jouw camera op verschillende manieren het licht dat op de sensor valt laten meten. Bij een tegenlichtsituatie, zoals bij het fotograferen van de Jacobsladder, wordt een spotmeting het meest gebruikt. Bij zo’n spotmeting meet de sensor het licht voor een specifiek punt in jouw foto. Standaard is dit het midden van jouw beeld, maar dit punt kun je ook verleggen. Probeer het meetpunt eens te verleggen naar de lichtstraal voor een mooi resultaat.
Meer weten over werken met tegenlicht?
Je kunt zonneharpen vaak beter met een objectief vastleggen met een grotere brandpuntsafstand. De intensiteit van lichtstralen neemt namelijk voor het oog af, wanneer je dichterbij komt. Door in te zoomen zijn lichtbundels vaak sprekender dan wanneer je naar de lichtstralen toe loopt. Dit heeft te maken met de hoeveelheid deeltjes in de lucht die tussen jou en de lichtstralen het licht breken. Kom je dichterbij, dan zijn er minder deeltjes tussen jou en het onderwerp dan van veraf. Je kunt voor het fotograferen van lichtstralen zowel een prime lens als zoomlens met een grotere brandpuntsafstand gebruiken.
Per lens is het verschillend welk diafragma je het beste kunt gebruiken. Bij een lens met een kortere brandpuntsafstand is het makkelijker om met een kleine diafragmaopening te werken (hoog f/ getal) voor een grotere scherptediepte dan bij een lens met een grotere brandpuntsafstand. Bij een zoomlens bijvoorbeeld, werkt een grote diafragmaopening (klein getal) beter in verband met de hoeveelheid licht die wordt toegelaten tot de sensor. Werk je met een kleiner diafragma, dan zul je al snel een statief willen gebruiken (zet dan de stabilisatie uit) om bewegingsonscherpte tegen te gaan. Wil je de lichtbron in jouw foto stervormig uiterlijk geven? Gebruik dan een klein diafragma en plaats de lichtbron nét achter een object in de voorgrond.
Foto gemaakt door Jaco Pattikawa | 24mm, f/22, ISO 800, 1/200 sluitertijd
Foto gemaakt door Jaco Pattikawa | 24mm, f/2.8, ISO 100, 1/100 sluitertijdKlaar om aan de slag te gaan? Wij geven je de volgende vier tips:
Het is zeker aan te bevelen een statief te gebruiken wanneer je lichtstralen vastlegt. Een statief biedt stabiliteit, geeft je meer vrijheid bij het wijzigen van de instellingen van je camera en geeft je de mogelijkheid te testen wat er binnen een bepaalde compositie wel en niet werkt. Gezien de lichtsituatie buiten blijft veranderen, zul je al snel experimenteren met verschillende sluitertijden. Wanneer je met HDR fotografie aan de slag gaat, is een statief zelfs onmisbaar bij het voorkomen van bewegingsonscherpte. Zet wel altijd de beeldstabilisatie van je camera en lens uit wanneer je vanaf een statief werkt.
Let bij het maken van foto’s op lensflare, de interne reflectie van het licht in je lens in de vorm van lichtgevende vormen, en verander de positie van je camera of plaats een zonnekap op jouw objectief om deze lensflare tegen te gaan. Je kunt ook je hand in de buurt van de lens houden om zo binnenvallend licht gedeeltelijk te blokkeren. Lensflare komt vaker bij zoomlenzen voor, omdat deze uit meerdere interne lenselementen bestaan. Veel objectieven hebben hier ene speciale coating voor. Gebruik je een filter op je lens? Probeer dan eens uit of je minder last van lensflare hebt, wanneer je deze van je lens haalt. Filters voegen namelijk een extra element toe aan je lens wat licht kan reflecteren. Tot slot kun je natuurlijk ook je diafragma verkleinen.
Aangezien zonneharpen voornamelijk te zien zijn bij vochtige omstandigheden, is het belangrijk hier de juiste kleding voor aan te trekken en jouw apparatuur hier goed tegen te beschermen. Bij het zoeken naar een mooie compositie zul je ook vanuit een lager standpunt fotograferen en in vochtige omstandigheden dichtbij of zelfs vanaf de grond werken. Wees er dus ook op voorbereid dat jouw kleding vies kan worden.
Wij raden je aan jouw foto’s te bewerken in een nabewerkingsprogramma. In de nabewerking kun je foto’s met verschillende belichtingsinstellingen samenvoegen, nevel verwijderen en spelen met witbalans en contrasten. Probeer indien mogelijk te werken met RAW beelden, omdat hierin meer details worden opgeslagen over onder andere het dynamisch bereik. RAW beelden geven hierdoor meer bewerkingsmogelijkheden dan wanneer je in JPEG werkt.
Wil je nog meer inspiratie opdoen of nieuwe dingen leren? Bekijk dan de volgende artikelen of inspiratieblogs.
