Waar moet je op letten als je bewegende beelden wil maken onderwater? Waarin verschilt de voorbereiding, opnamesessie en editronde bij onderwaterfilmen van onderwaterfotografie? We vroegen het aan twee professionele onderwaterfilmers: Peter van Rodijnen en Klaudie Bartelink van Dutch Maritime Productions. In deze How To-rubriek geven zij 9 handige onderwaterfilm tips.
Wie zijn Peter en Klaudie? | Onderwaterbehuizing | Onderhoud | Controle | Licht | Autofocus | Goed kijken | Spannende shots | Denk in verhalen | Wees kritisch
"Houd bij aanschaf van de camera ook rekening met de onderwaterbehuizing. De keuzes uit videocamera’s is groot, maar de keuze in onderwaterhuizen voor videocamera’s is beperkt. Een onderwaterhuis kost ongeveer net zoveel als de camera zelf. Je kunt filmen met je iPhone of met een actioncam. Een andere praktische en goedkope oplossing is een waterdichte camera.
Koop je een fotocamera of een videocamera? Hoe groter de camera en de behuizing, des te makkelijker het wordt om bij niet-stromend water een vloeiende beweging te maken. Ook in- en uitzoomen en de autofocus werkt fijner met een videocamera dan met een fotocamera.
Een behuizing van een fotocamera gaat vaak niet goed samen met ergonomie voor het uit de hand filmen maar heeft wel andere voordelen. Behalve dat je foto’s kunt maken, is een fotocamera vaak lichter, dus makkelijker te verplaatsen bovenwater. Daarnaast kun je beter kleine bodemdieren op ooghoogte filmen. Fototoestellen met verwisselbare lenzen zijn een stuk goedkoper dan videocamera’s met verwisselbare lenzen."
"Wees zorgvuldig in de controle voor iedere duik en het onderhoud na iedere duik. Dat lijkt een overbodig advies, maar je wil niet weten hoeveel mensen dit vergeten en daardoor hun eigen materiaal verpesten.
Als je behuizing niet goed is afgedicht ontstaat er lekkage. Ook in een behuizing van een actioncam! Daar wordt nog weleens iets te licht over gedacht. Het is noodzakelijk om met zorg om te gaan met je spullen, anders wordt het een dure hobby.
Als er zout water in je camera komt, kun je deze weggooien. Zonde en ook niet nodig.
Een behuizing waar een vacuümsysteem op zit met een alarm in geval van lekkage heeft ons al behoed voor erger.
Spoel je apparatuur goed af na iedere duik met zoet water. Controleer de dichtingen op zandkorrels en haren en behandel de O-ringen met siliconenvet.
Laat je behuizing regelmatig nakijken door een specialist of kijk online (op fora bijvoorbeeld) naar (meer) tips and tricks over onderhoud."
"Zorg dat je onderwater de controle hebt over jezelf en de camera. Om goed te kunnen filmen en fotograferen onderwater, moet je goed kunnen trimmen, oftewel: zweven in het water. Leer dus eerst goed duiken! Overal in Nederland kun je goede duikopleidingen volgen.
Zorg ervoor dat je niet alleen vooruit kunt zwemmen, maar ook stil kunt hangen, achteruit kunt zwemmen en een goede draai kunt maken. Neem precies genoeg trim-lood mee.
Omdat je onderwater dichter bij de dieren kunt komen, kun je ook veel verstoren en onbedoeld vernielen. Onthoud altijd dat je ‘te gast’ bent in het territorium van wilde, maar ook kwetsbare dieren (zoals koralen). Soms betekent dit dat je moet afzien van een shot. Duik alleen op plaatsen die veilig zijn en waar je gebrevetteerd voor bent. Maar ook dan is het van belang om uitgetrimd te zijn! Daarmee beschadig je niets en maak je zo weinig mogelijk stof."
"In ondiep water is er vaak te veel licht en in diep water te weinig. Werken met licht onderwater is een discipline apart en veel moeilijker dan boven het water. Neem voor de diepere duiken goede videolampen mee. Deze geven diffuus strooilicht in plaats van een spot. Dieper dan circa zes meter kun je zonder lampen geen rood meer zien of vastleggen. Dieper vallen ook andere kleuren weg, totdat alleen nog maar blauw of groen overblijft, zoals je op Duikeninformatie kunt lezen.
Lampen zijn onmisbaar, al verliezen ze hun kracht bij onderwerpen verder dan vijf meter. Twee lampen werken beter dan één omdat je de stofdeeltjes onderwater dan niet frontaal hoeft aan te lichten. Zorg er ook voor dat je goed overweg kunt met het (handmatig) instellen van de witbalans op de camera. De auto-witbalans geeft namelijk vaak een verloop van kleuren tussen de shots in een duik. Bij een te grote afwijking is het lastig om deze in de nabewerking te herstellen."
"Onderwater film je meestal uit de hand. Daarmee kom je vaak een hand tekort om manueel te focussen als je dynamisch (zwemmend) filmt. De meeste videocamera’s presteren goed met autofocus ook onder wat mindere lichtomstandigheden. Let daarbij op dat de focus in het center van het beeld zit. De autofocus van DSLR en de wat oudere systeemcamera’s werken niet altijd goed wanneer het donkerder is.
Je kunt dan manueel focussen, hetgeen je wel beperkt in de dynamiek en het gebruiksgemak. Zeker als je nog niet zo lang filmt. Vraag dus goed aan de leverancier of klantenservice welke camera goed presteert in autofocus!"
"Vroeger bestonden er geen monitoren. Onderwater werd gefilmd door de viewer. De mooiste opnames werden hiermee gedaan. Wij zijn van mening dat een goede monitor je heel veel plezier en gemak oplevert. Zeker als je filmt met manuele focus. ‘What you see is what you get’ geldt zeker ook voor onderwater. Hoe beter de beelden technisch kloppen (belichting, kleur, scherpte), des te prettiger wordt de montage."
"De meeste onderwaterbeelden die wij zien, zijn wiebelende volgshots zwemmend achter een vis aan. Probeer je opnames spannender te maken door bijvoorbeeld een vis in het beeld te laten zwemmen in plaats van te volgen of door vissen achter het riet te filmen (niet ervoor). Ook kun je experimenteren met de point of view van een dier. Maak je shots goed af. Laat beesten soms uit je beeld zwemmen of lopen en laat de camera dan nog even aan staan. Een stofwolkje bijvoorbeeld doet soms wonderen."
"Ga niet honderd keer voor hetzelfde ultieme shot, maar varieer zoveel mogelijk in beelden.
Als je achter de montagetafel zit, heb je meer aan de variatie. Je kunt dan een mooie sequentie maken waarin totaal shots, medium shots en close-ups worden afgewisseld.
Als je straks de kijker wilt boeien, zal je een verhaal moeten vertellen. Dat begint vaak bij de variatie in beelden van een bepaald onderwerp.
Heb je meerdere lenzen? Maak dan drie kortere duiken en wissel de lenzen tussendoor. Een goed voorbeeld hiervan is ons filmpje 'Birth of a shorthorn sculpin', prijswinnaar van het North Sea Film Festival 2012."
"Om verhalen te kunnen vertellen moet je veel geduld hebben. Wij hebben nog steeds dagen waarop niets lukt. Soms ligt het aan de omstandigheden en soms aan ons zelf. Het helpt als je doelgericht op pad gaat.
Belangrijk is om na iedere duikdag heel kritisch naar je beelden te kijken. Het helpt als je anderen ook vraagt om feedback.
Maak eventueel kleine verhaaltjes, om te oefenen in sequenties. Een stok achter de deur om jezelf te ontwikkelen is het Open Nederlands Kampioenschap Onderwaterfotografie en –videografie. Voorbeelden van prijswinnende films: 'Ik duik niet meer' en 'Broederliefde'. Wij zijn al jarenlang jurylid en beoordelen de video’s met plezier."
"Wij zijn onderwaterfilmers en maken verhalen over de onderwaterwereld. Voor velen een mysterieuze wereld, maar voor ons een wereld die wij door en door kennen. We duiken al jarenlang en hebben er nog steeds een onuitputtelijke dosis passie voor. Met veel zorg en aandacht voor mens en natuur. Nergens kun je zo dichtbij wilde dieren komen als onderwater. Dat maakt het filmen onderwater fascinerend!
Kwaliteit en expertise staan bij ons voorop. We investeren continu in de nodige kennis en certificeringen en de juiste apparatuur. Om tot het uiterste te kunnen gaan voor het gewenste resultaat: een verhaal dat impact heeft! Wij willen een waardevolle bijdrage leveren aan onze blauwe planeet. Ons motto is ‘You can’t discover the sea by staring at the water’. Dat hebben we laten zien in de bioscoopfilm ‘Holland, natuur in de delta’.
Onderwaterfilmen is een uitdagende job. Bij iedere duik moet je goed nadenken over de juiste apparatuur en de instellingen van je camera die je nodig hebt. Daarbij moet je rekening houden met de kleur en helderheid van het water, de diepte, de stroming en het zonlicht. Als je diep duikt, krijg je diepteroes en willen je hersenen niet altijd meewerken. Allemaal factoren die ons werk interessant maken. Ons werk is specialistisch. Er is geen opleiding voor. Wij zijn door ervaring wijs geworden. Meer informatie (en beelden) vind je op Dutch Maritime Productions en Onderwaterbeelden."
Nieuwsgierig naar andere onderwatertips? Lees deze 10 spetterende onderwaterfotografietips!