Naar sommige foto's kun je wel uren blijven kijken. De foto's van fotograaf Hans van Ommeren zijn daar een mooi voorbeeld van. De beweging en onscherpte die hij in zijn foto's gebruikt, zorgt voor dromerige, abstracte platen. In het interview hieronder vertelt Hans meer over zijn fotografie.
‘Herfst is de mooiste manier van doodgaan’
,,Als je herfst wil fotograferen, ga dan eerst eens een uur met je neus tussen de bladeren zitten, ruik het bos. Ga een uurtje alleen met jezelf zitten wachten op hét moment. En maak dan pas je foto.’’ Het is duidelijk: de Woerdense fotograaf Hans van Ommeren heeft helemaal niets met snelheid. Gevoel en sfeer bepalen bij hem alles; niet alleen bij de fotografie, overigens.
Het enige dat hij gemeen heeft met de meeste ‘herfstfotografen’ is dat hij op tijd op de plek van bestemming is. Zijn fotografie is voor de ochtend- en avondschemer. ,,Ik loop met mijn camera door de bossen, hier in Nederland en in Frankrijk, tot ik mijn plekje gevonden heb, en dan wacht ik tot mijn foto er is.’’ Dat kan zomaar een uur, of desnoods twee uur duren. Van Ommeren weet van het plekje dat de foto die hij voor zich ziet zich zal aandienen, maar wanneer weet hij natuurlijk niet. ,,Dat bepaalt het licht.”
,,Eigenlijk werk ik als een schilder. Die loopt ook rond met zijn ezel, een doek en zijn verf en penselen tot hij een mooi plekje gevonden heeft en daar komt hij niet meer vandaan tot hij klaar is. Ik loop rond met m’n camera en m’n statief. Ik denk ook dat ik schilder was geworden als ik mijn leermeester Max (Max Koot, beroemd Nederlands portretfotograaf) niet was tegengekomen.”
,,Fotografie anno nu is happy snapping.’’ Hij doet met zijn Leica Monochrom voor wat hij bedoelt. Klik, naar links kijken met de camera, klik, weer terug naar voren, klik. Klik, klik, klik. ,,We fotograferen maar raak en selecteren daarna pas. Ik sprak laatst met een professionele fotograaf. Zij maakt tijdens een shoot steeds bursts van 10 foto’s. Dan zit er natuurlijk altijd wel een goeie tussen.” Zijn blik zegt dat hij daar dus niets van moet hebben. De Woerdenaar maakt er liefst maar één en hoogstens drie. Hij lacht: ,,Dat is ook omdat ik niets kan weggooien, daar ben ik héél slecht in.”
De Mercy Tree foto’s maakt hij met een Hasselblad H4D camera voorzien van een digitale 60MP achterwand. Zijn lenzen maakt hij deels zelf, waarbij loodhoudend optisch glas uit de 19e eeuw favoriet is. ,,Die onscherpte, jongen zo mooi.’’ De bijzondere combi stelt hem in staat foto’s van te drukken van 1 bij 2 meter, zonder verlies van detail en kleurkwaliteit. Dat hij Epson Print Master is, helpt daarbij natuurlijk ook. Van iedere foto die hij bewaart maakt hij overigens maximaal drie afdrukken. In het buitenland, met name in Frankrijk en Duitsland, vindt zijn werk gretig aftrek. Overigens is zijn iedere dag-camera de al eerder genoemde Leica Monochrom Typ 246.
Van Ommerens unieke en kostbare camera line-up hoeft niemand ervan te weerhouden het zelf ook eens te proberen, benadrukt hij. ,,Iedereen met een toestel waar je zelf je diafragma en sluitertijd in kan stellen, kan met deze vorm van fotografie aan de slag.” Uitgangspunt is: camera op diafragmavoorkeuze (A), gevoeligheid op 100 ISO of lager indien mogelijk en het diafragma zo klein mogelijk (een zo hoog mogelijk getal). Hierdoor schakelt de camera automatisch over naar de langere sluitertijden die nodig zijn voor deze sfeervolle, dromerige foto’s. Fotografeer in RAW en zet je (lens)stabilisatie uit.
Zoals al eerder aangegeven: begin vroeg, ook in de herfst. Bij het eerste licht van de dag kun je namelijk met lange sluitertijden fotograferen zonder dat dit tot compleet of gedeeltelijk overbelichte foto’s leidt. Die witte vlekken krijg je niet meer weg. Zoek een relatief donkere plek op, waar bomen helpen het licht te filteren en te sturen. Ideaal is een plek te zoeken waarbij er achter de voorste begroeiing iets lichts zit: koren, bloemen, varens waar zonlicht op valt. Dat geeft extra diepte aan de foto.
En dan de manier van fotograferen. De sluitertijd zal zo lang zijn, dat er een duidelijke pauze zit tussen openen en dichtgaan van het sluitermechanisme: klik….klak. Daartussen maak je een beweging met je camera, die een element in beeld volgt. Dus bij boomstammen ga je van beneden naar boven, maar als je een tak met bloemen hebt, ga je horizontaal: naar links of naar rechts. Of in een bochtje. Maar: ,,Er moet iets van scherpte in zitten, om de herkenbaarheid te behouden.”
Wat maakt een fotograaf succesvol? Een eigen stijl. ,,Probeer geen ansichtkaarten te maken, dat doet iedereen al.” Een foto kan technisch perfect zijn, maar er niet in slagen de blik van de beschouwer langer dan een paar tellen vast te houden. Bijvoorbeeld omdat hij al eerder en veel vaker gemaakt is, op plekken waar iedereen al een keer was. ,,Ik heb een paar grote inspiratiebronnen: de Amerikaanse fotograaf en schilder Irving Penn, modefotograaf Sarah Moon en de Duitse mensenfotograaf August Sander. ,,Ik maak niet na wat zij maken. Maar ik heb wel één ding van hen geleerd: je moet foto’s voor jezelf maken.”
Dat kan door de hierboven beschreven manier om beweging in de foto te krijgen, maar ook door eens iets heel geks te doen. ,,Spuug een keer op je beschermfilter en kijk wat dat met je foto’s doet. Fotografeer tijdens een regenbui. Maar vooral: vaak doen hè. Mijn pianolerares zegt: je leert pianospelen als je drie uur per dag oefent. Zo is het ook met fotografie.”
Hans van Ommeren (1948) fotografeert al vanaf zijn achtste. Met een bij elkaar gespaarde Ilford Sporti 6x6 begon hij met het vastleggen van zijn omgeving en is daar nooit mee gestopt. Later groeide hij uit tot een zeer succesvol internationaal reclamefotograaf en bouwde hij in Woerden zijn eigen fotostudio. Op zijn 63e besloot hij de reclamewereld vaarwel te zeggen om, zoals hij het op zijn website zegt, ,,alleen nog maar werk te maken dat in mijn geest huist.’’
Van Ommeren heeft het experiment nooit geschuwd. Bij z’n Ilford hing hij al een dun wit doekje tussen film en lens. ,,Gewoon om te kijken wat het doet.” Waar haarscherpe foto’s in de advertising de norm waren, introduceerde hij beweging en onscherpte. Zijn fotoserie Mercy Trees bestaat uit in de schemering in het bos genomen foto’s waarbij hij de camera een klein beetje beweegt terwijl de sluiter open staat. Haast heeft hij niet meer. ,,Ik schilder met mijn camera. Ik kan uren naar een boom kijken voor ik mijn foto maak.”
Meer weten? Bekijk dan zijn website.
Naschrift: Hans van Ommeren is op 20 december 2018 overleden.